Četrnaesti vek, kada se i obnavlja crkva Bogorodice Ljeviške, odlikuje izuzetna delatnost u umetnosti. Od 1299. do 1321. se ta živost u arhitekturi i slikarstvu, možda najbolje uočava.
Veliki vizantijski pokret duhovne obnove potekao je iz Craigrada, kojim je u to doba vladala dinastija Paleologa. Isticale su se najviše prestonice, već pomenuti Carigrad, drugi grad carstva, Solun, a onda i dvor kralja Milutina u Srbiji.
Kralj Milutin je 1299. postao član najuže carske porodice, kada je postao zet Andronika II (oženivši njegovu ćerku Simonidu, koja je tada imala samo pet godina).
Nasleđe dinastije Nemanjića: 3 zadužbine Stefana Prvovenčanog i njegovih naslednika
: Dinastija Nemanjića je za sobom ostavila neke od najlepših i najvrednijih zadužbina, a između ostalog i prelepu Žiču, Mileševu i Sopoćane...
pročitajte članak
Milutin je od Srbije stvorio jedno od najjačih žarišta kulturne delatnosti, a u umetnosti je bio više nadahnut tradicijama vizantijske umetnosti, nego nasleđem srpske umetnosti XIII veka. On, kao novi ktitor, obnavlja Hilandar, i podiže crkve Svetog Đorđa u Starom Nagoričinu, Svetog Nikite, Gračanicu, Kraljevu crkvu u Studenici, manastir Banjsku, i Bogoridicu Ljevišku.
Sem u crkvi manastira Banjska (svoju grobnu crkvu gradio je po uzoru na Studenicu u kojoj je sahranjen Stefan Nemanja), u zadužbinama kralja Milutina preovlađuje nov način zidanja opekom i tesanicima u naizmeničnim redovima, utapanim u malter. Usvojen je tip upisanog krsta, sa jednom ili pet kupola, a fasade su plenile šarenilom.
Crkva Bogorodice Ljeviške pregrađena je 1307. godine, na mestu stare bazilike koja je ležala na još starijim temeljima vizantijske crkve.
Srpska srednjovekovna arhitektura: Đurđevi Stupovi
: Iz zahvalnosti što se izbavio iz tamnice i zbog pobede kod Pantina, Nemanja odmah po stupanju na velikožupanski presto dao da se, na vrhu brda iznad nove prestonice Rasa, podignu Đurđevi Stupovi.
pročitajte članak
Protomajstor Nikola je dobio zadatak da nove tendencije smesti u stare temelje, te ova crkva nije primer najboljeg sklada proporcija, ali je svakako bila složen građevinski poduhvat. U široki srednji brod stare bazilike smešteno je četiri para novih stubaca, dok su stari ojačani, kako bi se iznad njih podigla snažna kupola. Na uglovima uskih i nižih bočnih brodova, na istočnoj i zapadnoj strani, podignute su uske i lake kupolice. Ova crkva spolja izgleda kao petobrodna bazilika, što nije u tom trenutku bilo novo rešenje, ali je zato nejna fasada zaodenuta šarenim, tada savremenim izgledom.
Bogorodica Ljeviška na zapadu ima plitku pripratu nad kojom su, na spratu, podignute kapele i visok zvonik.
Na linku potražite priče i reportaže o mestima u Srbiji koja možete da istražite:
